Landgoed Baest – zonder ‘de’ ervoor! - in Oostelbeers heeft een meer dan rijke geschiedenis, eentje die zelfs vijftig jaar verder teruggaat dan onze hoofdstad Amsterdam. Ontstaan uit de gronden van kloosterordes en verfraaid door verschillende adellijke families, is het bijzondere landgoed in 2025 een parel op het gebied van ecologische landbouw, cultuurhistorie, natuurpracht en nog veel meer. Maar zo’n landgoed kost ook wat. Gelukkig lukt het Baest steeds beter om ‘de eigen broek op te houden’, met bijvoorbeeld de inkomsten vanuit de exploitatie van De Eikehoef, centrum voor bezinning en de inmiddels zeer populaire Natuurbegraafplaats. Donderdag 30 oktober was een feestelijke dag voor tal van genodigden om het 800-jarig jubileum te vieren, onder meer met de presentatie van het prachtige boekwerk ‘Baest 1225-2025’. Op 9 november is er nog een Open Dag voor het publiek.

door Rens van Ginneken

Toen in 2010 het Convenant Baest werd ondertekend door de eigenaars en een hele trits aan overheidsinstanties en andere belanghebbenden was de nieuwe koers al duidelijk: Rust, Stilte en Contemplatie. De werkelijkheid was soms weerbarstig voor het landgoed, ingeklemd tussen aanvliegroutes van Eindhoven Airport en intensieve landbouw bijvoorbeeld, maar per saldo ligt er nu toch een solide basis voor een landgoed dat van grote waarde is voor zijn omgeving, voor heel Brabant eigenlijk, zo vertelt Jan Baan van het stichtingsbestuur van het landgoed met grote overtuiging. “We willen Baest vanuit de rijke geschiedenis en het heden vooral sterk en vitaal naar de toekomst brengen”, zo stelt de voormalig voorzitter van Brabants Landschap.

Audrey Hepburn

De kloosterordes van Berne en Tongerlo, de families De La Court en Van de Mortel, zij zijn van gróót belang geweest voor de wording van Baest. De prachtige natuur, de groene grandeur binnen de hekken, de bossen, de akkers, de Grote en de Kleine Beerze, de Kapel van de Heilige Eik, het Wilhelminakanaal: het droeg allemaal bij aan de ‘gezienheid’ van Baest en aan het feit dat voorname gasten zoals leden van het Koninklijk Huis of filmster Audrey Hepburn er graag verbleven. Velen uit de Beerzen verdienden er hun boterham in het onderhoud, als jachtopziener, of als leverancier en al eeuwenoud is de band met de Beerse muziekvereniging De Vriendschap en met Gilde Sint Joris uit Oostelbeers.

Landgoed moet draaien

Gelukkig zagen meer partijen het belang en de grote waarde van het landgoed én kwamen er zeer noodzakelijke subsidies los van de verschillende overheden, maar ook van Het Groene Woud, Leader, ARK Rewilding, De Brabantse Boerderij en Het Cultuurfonds. “Belangrijk omdat zo’n landgoed echt moet draaien”, aldus Baan. Landgoed Baest is eigendom van Stichting Landgoed Baest, die het in 2008 verkreeg van de familie Van de Mortel. Het landgoed is particulier bezit, maar de stichting draagt zorg voor het in stand houden van de historische buitenplaats en de natuur. “De rol van de instanties wordt groter, maar de erven zijn zeker niet uit beeld”, vertelt hij, terwijl vele leden van de familie van Veronica van de Mortel en wijlen haar echtgenoot Jan-Hein zich over het terrein naar het feestpaviljoen begeven. Daar worden de eerste exemplaren van het boek ‘Baest 1225-2025’ uitgereikt door Roderick van de Mortel, parttime directeur van het landgoed en oud-burgemeester van Vught.

Landgoed met enorm potentieel

In Ger van den Oetelaar – door Stichting De Brabantse Boerderij ingeschakeld als schrijver van het prachtige 360 pagina’s tellende boek, samen met Hein Vera – heeft het landgoed een gedreven ambassadeur gevonden. Vol enthousiasme vertelt hij over het agrarisch erfgoed dat Baest herbergt. “Velen hebben daar een waardevol stempel op gedrukt, ook Jan-Hein van de Mortel, die aanvankelijk nog sceptisch was over de bedoelingen van bijvoorbeeld ‘buurman’ Brabants Landschap en de hermeandering van de Beerze op Baest. ‘Over my dead body!’, moet hij daarover in eerste instantie hebben geroepen, maar later zag hij ook het enorme natuurlijke potentieel van het landgoed.”

Oog voor gewone mensen

Het boek is een zeer aantrekkelijke, eer betuigende etalage geworden aan de rijke geschiedenis van Baest, met óók oog voor de ‘gewone mensen’ die op het landgoed de boel mee draaiend hielden, voor de indrukwekkende biodiversiteit, voor de ecologische landbouw en voor bijvoorbeeld het waterbeheer dat een steeds prominentere rol kreeg. “In het gebied Kampina bijvoorbeeld is de situatie van de ecologie zorgelijk. Door ecologische verbindingszones te creëren met het landgoed kunnen we de natuur versterken. Met dit boek wilden we de enorme waarde van het gehele systeem zoals het sinds de Middeleeuwen is gegroeid naar wat het nu is zo goed mogelijk neerzetten, als bijdrage aan de instandhouding. Zodat we zo sterk mogelijk vooruit kunnen, naar de volgende 800 jaar!”, zo lacht de schrijver.

Populaire natuurbegraafplaats

Leo Koenraads van stichting De Brabantse Boerderij kan dat alleen maar beamen. “Dit soort omvangrijke projecten gaan nooit gemakkelijk is mijn ervaring. Maar inmiddels hebben we toch veel ondersteuners en subsidieverstrekkers kunnen meenemen in dit verhaal. Ook zijn hier héél veel gedreven vrijwilligers betrokken. Samen zijn we ervan doordrongen dat landgoederen als Baest onlosmakelijk bij de cultuuridentiteit van Brabant horen. Daarnaast is er hard gewerkt aan mogelijkheden om de exploitatie hier dekkend te krijgen. Zo zijn er bijvoorbeeld volop mogelijkheden voor bezinningsbijeenkomsten of ‘heidagen’ met natuurbeleving voor bedrijven. Ook de Natuurbegraafplaats is een succesvolle stap gebleken. In 2010 waren wij hiermee één van de pioniers. Inmiddels vinden hier elk jaar honderden begravingen plaats!”

Brabants topgebied

Van den Oetelaar besluit: “Dit is echt een Brabants topgebied op vele vlakken. En dan die historie: daar kun je me voor wakker maken hoor. Je blijft hier maar ‘plussen’ tegenkomen, het is hier altijd ‘Wauw! In Amsterdam zijn ze nu trots op hun 750 jaar, maar Baest draait al een halve eeuw langer mee!”

Op zondag 9 november is er ter gelegenheid van het 800-jarig bestaan nog een Open Dag voor het publiek. Daarvoor kan men zich aanmelden via: kantoor@landgoedbaest.nl