Na een tijd in vergetelheid te zijn geraakt is onlangs de Joodse begraafplaats bij de Kemmer opgeknapt. De overwoekerde begraafplaats werd ontdaan van onkruid en bramenstruiken. Paden werden begaanbaar gemaakt en de oude poort werd vervangen. Ook zijn er bankjes komen te staan. Naast deze tastbare verbeteringen verbindt moderne technologie het heden met het verleden; vorige week is bij de ingang de Oirschotse QR-code geplaatst.

door Marcia Engelander - van den Wittenboer

De Heemkundekring heeft ten behoeve van de visie Religieus Erfgoed Oirschot een inventarisatie gemaakt en kwam er achter dat de Joodse begraafplaats wel aan een opknapbeurt toe was. "Oorspronkelijk is de inventarisatie bedoeld voor kerkgebouwen, kloosters. Maar daar horen uiteindelijk ook alle begraafplaatsen bij", zo vertelt Arthur de Vries namens de Heemkundekring de Heerlijkheid Oirschot, "Ik ben eens gaan kijken op de begraafplaatsen en ik trof de Joodse begraafplaats in een slechte staat aan. De poort was rot en de paden onbegaanbaar. Ik heb wat foto's gemaakt en het voorgelegd aan de gemeente." Voor het opknappen van de Joodse begraafplaats werd eerst toestemming gevraagd aan het Nederlands - Israelitisch Kerkgenootschap (NIK), die eigenaar is van de begraafplaats. "Het onderhoud en beheer is in 1955 overgedragen aan de gemeente Oirschot. Het is al een hele oude overeenkomst", vertelt Coen Abram, projectleider Erfgoed Joodse begraafplaatsen van het NIK, "Hiervoor in ruil kreeg de gemeente een stuk grond dat ook bij de begraafplaats hoorde."

Voorschriften

De laatste keer dat de begraafplaats is opgeknapt is in het jaar 1990 geweest. Toen is de poort geplaatst. Op de begraafplaats zijn acht zichtbare graven te aanschouwen. De graven zijn sinds 2000 Rijksmonument. "We zijn heel blij dat de gemeente vanuit hun Erfgoed kerkvisie zelf het initiatief heeft aangedragen om de begraafplaats op te knappen", bevestigt Abram, "Uiteraard hebben we ze daarbij voorzien van advies." Joodse begraafplaatsen hebben een eeuwigdurend grafrecht, hetgeen betekent dat graven niet geruimd mogen worden. Het restaureren of opknappen van een Joodse begraafplaats is dus onderhevig aan bepaalde voorschriften. "Bomen mogen worden gesnoeid en onkruid mag weg worden gehaald. Maar er mag niet worden gegraven in de grond. Wortels mogen niet worden verwijderd. Er mag worden afgesneden tot de stam", legt Abram uit, "in principe is het graf van eventuele nabestaanden. Het schoonmaken van de steen mag wel, of restaureren door een steenhouwer." De graven liggen in rechte rijen naast elkaar, zodat bezoekers niet over de graven hoeven te lopen. Daarnaast krijgt iedere overledene zijn eigen graf. Er wordt niet boven op elkaar begraven.

Omheining

Heel tevreden is Coen Abram (NIK) over het herstelwerk dat is uitgevoerd door de gemeente. "Het enige dat nog vernieuwd moet worden is de omheining", zo stelt Abram, "Het hek dat nu bestaat uit palen met prikkeldraad roept ongewilde associaties op." De grootste kostenpost tot nu toe is volgens Joep van de Ven, Erfgoedwethouder de nieuwe toegangspoort geweest. "Maar bij deze begraafplaats hadden we echt wel het idee van hier mag wel wat gebeuren. Juist ook omdat het een Rijksmonument betreft." Er is beloofd om de omheining van de begraafplaats op een later tijdstip nog te gaan vernieuwen.

Geschiedenis

Dat er naar alle waarschijnlijkheid nog meer mensen begraven liggen zonder grafsteen is giswerk, maar zou goed mogelijk kunnen zijn op deze begraafplaats die stamt uit het jaar 1800. Vanaf dat jaar vestigden de eerste Joodse mensen zich in ons dorp. Zij beoefenden hun geloof in de Synagoge aan de Rijkesluisstraat, die in 1842 werd opgericht. "De oudste nog aanwezige grafsteen stamt uit 1845", vertelt Abram, "Ze zijn volledig in het Hebreeuws geschreven. Enkel de naam is zichtbaar." Rond 1912 nam het aantal Joodse mensen in Oirschot af en werd de synagoge opgeheven, een gedenksteen in de Rijkesluisstraat herinnert ons hier nog altijd aan. Met het opknappen van de omheining zal de begraafplaats binnenkort helemaal hersteld zijn, als blijvend en tastbaar deel van de Oirschotse geschiedenis.