In een tijd waarin de gevolgen van klimaatverandering zich steeds nadrukkelijker aandienen, biodiversiteit onder druk staat en de leefomgeving vraagt om zorgvuldige inrichting, mag van gemeenten worden verwacht dat zij hun groene infrastructuur serieus nemen. Een bomenverordening is daarbij geen technische bijzaak, maar een essentieel beleidsinstrument. Juist daarom baart het voorstel voor een nieuwe bomenverordening in de gemeente Oirschot zorgen.

Volgens de huidige plannen zijn alleen bomen op particuliere grond beschermd als deze op vrijwillige basis zijn aangemeld voor opname in een ‘waardevolle bomenlijst’. Daarmee wordt de bescherming van een groot deel van het bomenbestand afhankelijk van de bereidwilligheid van individuele grondeigenaren. Dat klinkt sympathiek, maar het is in feite een vorm van beleidsarmoede.

Een bomenverordening hoort tot doel te hebben om het groen en de biodiversiteit duurzaam te beschermen én om de gemeente de regie te geven over het behoud van waardevolle bomen — ongeacht op wiens grond ze staan. Door vrijwilligheid als uitgangspunt te nemen, verliest de gemeente precies dat wat zo hard nodig is: grip.

Veel particuliere tuinen herbergen volwassen bomen met grote ecologische waarde. Als de gemeente daar geen zicht op heeft en geen toetsingskader hanteert voor kap, ontstaat een diffuse situatie waarin bomen ongemerkt verdwijnen. Niet omdat dat noodzakelijk is, maar omdat niemand verantwoordelijk is voor hun behoud.

'Beeldbepalende exemplaren

Groenplatform Oirschot heeft op zich geen bezwaar tegen het opstellen van een monumentale bomenlijst. Net als bij monumentale gebouwen is het logisch dat we ook bij bomen oog hebben voor bijzondere, vaak oude en beeldbepalende exemplaren. Maar — en dit ‘maar’ is fundamenteel — dat betekent niet dat andere bomen geen waarde hebben. Monumentaal betekent niet exclusief. Het is vergelijkbaar met stellen dat alleen rijksmonumenten behouden mogen blijven, en alle andere gebouwen zonder toetsing gesloopt mogen worden. Zo’n benadering miskent de bredere ecologische, landschappelijke én sociale waarde van bomen die wél bijdragen aan een gezonde leefomgeving, maar niet op een lijst staan.

Bescherming hoeft niet te betekenen dat een boom nooit gekapt mag worden. Het gaat om regie: dat een gemeente kan toetsen, meewegen, sturen — en verantwoordelijkheid neemt voor het geheel. Juist een goed doordachte en breed gedragen bomenverordening is daarin een krachtig instrument. Niet alleen voor behoud, maar ook voor bewustwording, participatie en toekomstbestendigheid.

Reactie Groenplatform Oirschot

Groenplatform Oirschot wordt gevraagd of zij willen meewerken aan de actualisatie van de monumentale bomenlijst. Ons antwoord daarop is: ja, daar werken we graag aan mee — maar alleen als dat niet het eindpunt is. De lijst van monumentale bomen is een waardevol instrument om erfgoedbomen expliciet te beschermen. Maar een toekomstbestendig bomenbeleid vraagt om meer dan een lijst. We pleiten al geruime tijd voor een bredere aanpak, gebaseerd op het Eindhovense model: bescherming op basis van objectieve criteria, inzicht in het gehele bomenbestand, en een toetsingskader voor kapaanvragen — ook op particuliere grond.

We willen dus constructief bijdragen, maar wél op voorwaarde dat het gesprek doorgaat over waar het werkelijk om draait: het totaalbeeld, de leefbaarheid, en de ecologische samenhang van ons landschap. Alleen dan heeft Oirschot écht grip op het groen.

Groenplatform Oirschot