Een gesprek met klinisch psycholoog Gerbrand van Hout uit Middelbeers geeft opvallend veel openheid in de ziel van de schrijver zelf. Die openheid maakt ook zijn laatste boek ‘Goedbedoelende sukkelaars?’ nog extra waardevol. Geen psycholoog die, hoog boven het volk verheven, zijn oordelende theorieën te berde brengt, maar een mens van vlees en bloed die ook zijn eigen ‘struggles’ heeft gehad en ze als aansprekende voorbeelden aanhaalt in zijn boek. Vandaar ook het accentje op ‘zélfhulp’. Tegen het einde van zijn carrière vertelt hij met een brede glimlach dat hij ‘akelig mild’ is geworden en dat zelfs egoïsme zijn nuttige kanten heeft.

door Rens van Ginneken

“Nee hoor, ik vind het niet lastig om mijn verhaal openbaar te delen. Ik hoor wel ergere dingen van mijn patiënten”, opent Van Hout met het gevoel voor humor dat ook in zijn zeven eerdere boeken vaak een belangrijke rol speelde. Zijn nieuwste werk ‘Goedbedoelende sukkelaars…?” leest mede door die humor en een flinke portie zelfrelativering lekker weg. Van Hout maakte in zijn jonge jaren ook het één en ander mee, waaronder een moeizame relatie met zijn vader, waardoor hij aan het ‘overcompenseren’ sloeg. “Een tijdlang leefde ik eigenlijk in twee werelden. Eentje gebaseerd op vroeger, toen ik flink overgewicht had en gepest werd en eentje waarin ik succes had in mijn werk en steeds vaker met mijn hoofd op tv kwam en tot in Tokio lezingen ging verzorgen. In die tweede wereld was ik een soort van ‘omhoog gevallen’, in die eerste wereld was het ‘not done’ om jezelf voor je harde werken te belonen met een chique auto bijvoorbeeld. De gedachte daarachter, vanuit vroeger: dat doet ‘ons volk’ niet.”

Overal tegenaan trappen

Inmiddels kan Van Hout met zekerheid kan stellen dat hij die emotionele spagaat nooit helemaal kwijt zal raken. “Nu kan ik echter wél concluderen dat ik akelig mild ben geworden”, vertelt hij met een brede lach. “Vroeger wilde ik nadrukkelijk laten zien dat ik óók iemand was en ik trapte overal tegenaan. Ik doe nu al jaren aan Krav Maga (red.: het van oorsprong officiële zelfverdedigingssysteem van het Israëlische leger) en daar kan ik al voldoende trappen. Het heeft me ook meer zelfvertrouwen gebracht. Ik ben me in mijn praktijk in toenemende mate gaan toeleggen op wat mijn patiënten heel specifiek kunnen gebruiken in hun leven, met compassie voor zichzelf én voor anderen. Daarover gaat ook mijn laatste boek: we zijn allemaal vaak een beetje sukkelaars, maar wel vaak ook met goede bedoelingen.”

Halfleeg én halfvol

Hij vervolgt: “De ‘shit’ die er nu op het wereldtoneel gebeurt: ik snap wel dat jongeren zich zorgen maken, of zelfs in geestelijke nood komen. Er is inderdaad ellende, maar de kunst is toch om je er ook niet teveel door te laten raken. Doemscenario’s kunnen ons voor de gek houden, of één richting op sturen. Maar je kunt je ook blijven bedenken, dat als het glas halfleeg is, het óók halfvol is. Jezelf én de ander op waarde schatten kan helpen bij het relativeren en het dealen met onze wereld. Niemand is minderwaardig, hooguit ‘anderswaardig’ en de meeste mensen maken niet expres problemen. Vanuit dat ‘mildere’ denken werd mijn wereld voor mij beter handelbaar. Ik kan het nu uit ervaring aanbevelen.”

Egoïsme is soms nodig

Het boek ‘Goedbedoelende sukkelaars…?’ leest niet alleen lekker weg, het biedt nog aardig wat verrassende inzichten, onder meer door het aanstekelijke ‘out of the box’ denken van Van Hout. “De stelling dat we eigenlijk allemaal egoïsten zijn, heb ik ook zo benoemd om de lezers te prikkelen natuurlijk”, bekent hij met een glimlach. “In de cognitieve gedragstherapie vinden we terug dat elk gedrag een zinvolle reactie is op een betekenisvolle situatie. Mensen doen vaak in de eerste plaats iets voor een ander uit eigenbelang, bijvoorbeeld om geen ruzie of schuldgevoel te krijgen. Maar is dat slecht? Uiteindelijk dóe je wel iets voor die ander. Je zou het ‘egoïstisch altruïsme’ kunnen noemen.”

Zelf overeind blijven

Hij heeft een mooi voorbeeld uit zijn eigen leven. “Zo heb ik ooit een nier gedoneerd aan mijn vrouw. Ook dat was een vorm van egoïstisch altruïsme natuurlijk. Het was pas echt altruïstisch geweest als ik naar de dokter was gegaan met de mededeling: hier heb je een nier van mij, doe er maar wat leuks mee. Maar zelfs dan zouden er egoïstische belangen hebben meegespeeld. We kunnen ook alleen uitgaan van onszelf als referentiekader, ook als we het belang van de ander voor ogen hebben. Vaak is het gewoon nodig om jezelf op nummer één te zetten, bijvoorbeeld om overeind te blijven, wat in de eerste plaats nodig is vóór je de ander kunt helpen. Denk aan de gouden regel in het vliegtuig, waarbij je eerst je eigen zuurstofmasker moet opzetten, voordat je je kind gaat helpen bijvoorbeeld.”

Blijven helpen

Nu zijn pensioendatum nadert gaan zijn gedachten onvermijdelijk naar de nieuwe mogelijkheden die dit schept. “Ik voel er wel voor om bijvoorbeeld wat voor de Wensambulance te gaan doen. Maar kan ik het wel maken om helemaal te stoppen, met de huidige lange wachtlijsten? Op één of andere manier wil ik wel blijven helpen denk ik. Misschien met psy-coaching, waarbij je mensen met een korte serie sessies helpt met problemen. Ik zou ook graag nog mijn inzichten delen, bijvoorbeeld over de voordelen van de vrijgevestigde psychologen die nog tijd voor je maken, tegenover wat ik noem de ‘plofpsychologie’ in de grote instellingen, waar er soms wel acht patiënten op een dag moeten worden afgehandeld. Ook wil ik pleiten voor goede verkennende gesprekken aan de voorkant van een eventueel behandeltraject. Een soort ‘triage’ waarbij met verschillende hulpverleners vanuit verschillende invalshoeken wordt bekeken hoe de patiënt het best geholpen kan worden. Uitgaande van wat deze wil en wat hij nodig heeft. Wellicht is dat niet altijd psychologische hulp.”

Het boek ‘Goedbedoelende sukkelaars…?’ van Gerbrand van Hout werd uitgegeven door Varia Script. Het is onder meer te koop bij Jasmijn in Middelbeers en bij Primera in Oirschot.

Meer info: info@drvanhout.nl en op www.drvanhout.nl