Op donderdag 16 mei wordt om 13.30 uur het boek De toponymie van Oirschot gepresenteerd in De Beurs aan de Markt in Oirschot. Het boek is na jarenlange studie en onderzoek geschreven en samengesteld door auteurs drs. Paul Maas en ir. Daniel Vangheluwe met medewerking van Henk van Hout. Het is het tweede boek van het tweeluik over de toponymie van Oirschot en Best. Aan beide boeken is in totaal 13 jaar gewerkt. Tijdens de presentatie gaat een aantal sprekers in op het historisch belang van deze studie in het bijzonder en de ontstaansgeschiedenis van Oirschot in het algemeen.

door Theo Louwers

Heemkundekring, Stichting Behoud Erfgoed Oirschot, stichting de Kapellekes en de gemeente Oirschot hebben tijdens een officiële bijeenkomst op 14 maart het belang voor de geschiedschrijving van Oirschot formeel benadrukt. Tijdens een feestelijke bijeenkomst op 16 mei, mede georganiseerd door de gemeente Oirschot, wordt het eerste exemplaar van het lijvige boek aan burgemeester mr. Judith Keijzers aangeboden en zal een aantal sprekers het belang van geschiedschrijving benadrukken. Drs. Paul Gondrie voorzitter van deKapellekes is dagvoorzitter.

Ontwikkeling van Oirschot

De auteurs, Paul Maas en Daniel Vangheluwe, hebben hun vijfjarige studie over Oirschot enkele maanden geleden afgerond en hun bevindingen in dit ruim 400-pagina’s tellende boek vastgelegd. Zij geven daarmee inzicht in de ontwikkeling van Oirschot in de afgelopen eeuwen tot aan de periode vlak na de Tweede Wereldoorlog. “De kennis van toponiemen (veldnamen) is geen wetenschap van het verleden, maar confronteert ons dagelijks met het heden”, legt Paul Maas uit. “Toponymisch onderzoek is voor veel historisch onderzoek de basis zoals is gebleken bij het archeologisch onderzoek bij de uitbreiding van woonwijk Aarlesche Erven in Best. In Oirschot geeft de toponymie zicht op het ontstaan van straatnamen, buurtschappen, nog steeds gebruikte veldnamen en gebieden als den Bousem, Boorterwijk, den Eik, de Zwartvoorten en Viermennekesbrug. Het boek over Oirschot samen met dat van Best beschrijven de Oude Heerlijkheid Oirschot waarvan niemand meer zou opkijken als die gesplitste delen zich weer een zouden verenigen.”

Schop in de grond

“Bij de presentatie van het boek De toponymie van Best is het plan ontstaan om ook de toponymie van Oirschot in een boek te beschrijven”, aldus Paul Maas. “Voordat er ergens gebouwd kan worden, moet er eerst archeologisch onderzoek worden verricht. Dat is wettelijk verplicht. Voorafgaand aan archeologisch onderzoek kan er eerst een kader worden vastgesteld dat is gebaseerd op toponymisch onderzoek. Eigenlijk zou je voordat de bouwwerkzaamheden starten een schop in de grond moeten steken om te kijken of archeologisch onderzoek ter plekke nodig is. Toponymisch onderzoek geeft een indicatie of dat nodig is.”

Aan de namen die in het veld gebruikt worden, ze zijn al vaak eeuwen oud, kun je soms afleiden wie de eigenaar van het perceel is, bij welke boerderij het grondstuk hoorde en uit welke grondsoort het is samengesteld. “Zo krijg je dus ook informatie over het landschap”, aldus Maas. “Maar er zit ook een talig aspect aan de veldnamen. Je kunt dan in archieven zoeken waar de namen vandaan komen en de betekenis ervan. Zo kwamen we de naam ‘Doderem’ tegen. De betekenis ligt niet zo voor de hand. Rem is ontstaan uit ‘run’ dat een stroompje is en met de toevoeging ‘dode’ is de uitleg dat het een dood stroompje was. De heer van Boxtel legde destijds een wal aan om Velder, zijn jachtgebied, om wild tegen te houden. Daarmee sneed hij echter ook een loop af waardoor er een dode loop ontstond en de afvoer naar de Groote Waterloop naar de Dommel onder Liempde verhinderde.”

Genoegen

Alhoewel het een monnikenwerk is geweest om de boeken over Oirschot en Best samen te stellen, kijken Paul Maas en Daniel Vangheluwe met genoegen terug op hun werk. Uitgangspunt bij het onderzoek zijn de kadastrale kaarten uit 1832, die zijn gedigitaliseerd, en het kohier van 1792. In het kohier staan namen die de boeren destijds gebruikten voor hun gronden. Tussen die twee data gaapt een gat van 40 jaar. “Dat was voor ons puzzelen om de namen uit het kohier te koppelen aan de kadastrale kaart. Henk van Hout nam deel aan de interviews van boeren die in het gebied wonen. Zo kwam er ook veel informatie vrij, die in het boek is opgenomen.”

Programma presentatie

14.00 uur: Inleiding in De Toponymie van Oirschot door Paul Maas en Daniel Vangheluwe

14.45 uur: De Toponymie is ook een talige studie door ir. Chr. Buiks

15.30 uur: Nieuwe zaken over Oirschot door dr. M. van Asseldonk

16.15 uur: Uitreiking eerste exemplaar aan burgemeester van Oirschot mr. J. Keijzers-Verschelling

16.30 uur: Kort samenzijn met mogelijkheid tot aanschaffen van het boek