De grootste partij van ons land wil zo snel mogelijk de publieke omroep opdoeken. Ik zou talkshow Sophie & Jeroen dan toch wel gaan missen. Vandaag Inside gaat die leemte voor mij niet invullen met zijn meninkjes carrousel, vrees ik. Vorige week kwam er bij Jeroen Pauw aan tafel een nogal stevig onderwerp aan bod: de rechtszaak tegen zeven personen die het zelfdodingsmiddel X aan de man hadden gebracht.
Dat werd een interessant gesprek, met geregeld ongemakkelijke momenten. Rob van Doorn, voorzitter van Coöperatie Laatste Wil, pleit voor het middel, maar de coöperatie is niet de verstrekker van het veelbesproken Middel X. Hij werpt de suggestie tegen, dat de coöperatie een criminele organisatie zou zijn. “Het gaat veelal om vrijgevochten ouderen, die vanuit ideële motieven met een humaan middel mensen met een doodswens willen helpen”, zo betoogt Van Doorn. Ik kan ook wel volgen dat het waarschijnlijk humaner is dan voor de trein, of vanaf het Amsterdamse Hilton Hotel te springen, ook voor machinisten en toevallige passanten natuurlijk. Misschien goedbedoeld, maar het komt me ook nogal amateuristisch voor. Er is nog relatief weinig bekend over Middel X. Er komen een paar wetenschappers voorbij, die vertellen over ‘mensonterende situaties’ en ‘epileptische toevallen’ als neveneffect.
Dan komt ook schrijfster Heleen van Royen nog aan het woord. Zij gaat er met gestrekt been in bij Van Doorn. Zij vindt het ‘idioot’ dat de coöperatie dit faciliteert, ze vindt dat er ‘trajecten’ zijn die mensen kunnen doorlopen en dan volgt ook nog de suggestie dat de coöperatie mensen zou ‘aanraden’ om uit het leven te stappen. “Wat als je iemand ervan weerhoudt, die een week later alweer spijt heeft van zijn doodswens?”, legt ze Van Doorn voor, met een zeer verbeten trekje rond haar mond. Bij haar inbreng in dit debat – wat is haar expertise? - krab ik me nog eens extra stevig achter de oren. Bij haar spreekt in dit geval uit alles de Zeven Vinkjes Maakbaarheid Van Het Bestaan Grachtengordel Ideologie, arrogant voorbijgaand aan het feit dat het sommige mensen gewoon niet lukt, het leven. “Zelfdoding is van alle tijden”, brengt Van Doorn er nog tegenin. En inderdaad, de bekende voorbeelden zullen we ons allemaal nog wel herinneren: Herman Brood, Kurt Cobain, Anthonie Kamerling. Bij het echtpaar Dries en Eugenie van Agt ging het om een toegestane euthanasie. Uitzichtloosheid, ondraaglijk lijden of eenzaamheid, ‘klaar’ zijn: er zijn verschillende redenen natuurlijk.
Gelukkig kan Pauw goed doorvragen. Op de felle reacties van Van Royen: “Heeft jouw standpunt hierin iets te maken met jouw eigen situatie?” Zij vertelt dat haar vader zich van het leven benam, toen zij pas dertien was. Heel schrijnend natuurlijk. “Misschien was het niet nodig geweest als hij goede hulp had gehad?”, vraagt ze zich hardop af. En daar zit denk ik een flink stuk van de essentie. Want ten eerste: wat is goede hulp bij iemand met onophoudelijke doodswensgedachten en in hoeverre komt die überhaupt op tijd in het land waarin ook deze mensen een jaar of langer op de wachtlijst van de GGZ-instellingen staan? Ten tweede legt Van Royens vraag pijnlijk duidelijk bloot hoezeer de nabestaanden soms worstelen met schuldgevoelens, hoe onterecht ook vaak. Hadden ze maar dit gedaan, of dat gezegd, of eerder aan de bel getrokken… Pauw trekt de terechte conclusie: “Voor nabestaanden geldt een andere beleving dan voor degene die tot zo’n daad komt, of voor de buitenwereld.” En Van Doorn: “We moeten ons eerst goed verdiepen in waaróm iemand tot deze daad komt, om er beter mee om te kunnen gaan.”
Ik moet bekennen dat ik het zelf een lastig vraagstuk vind. Je hebt er zelf al niet voor gekozen om op deze aardbol neergezet te worden en dan zou je ook nog niet de regie mogen hebben bij het beëindigen? Maar, als er ‘middelen’ beschikbaar moeten zijn, waaraan moeten deze dan voldoen en hoe moet ‘het traject’ verlopen? Wie zouden ervoor in aanmerking mogen komen? Het wordt hoog tijd dat we hierover open en eerlijk het gesprek met elkaar aangaan, zodat we mensonterende toestanden kunnen voorkomen.
Jeroen Pauw nam daarin alvast op een goede manier het voortouw. Al was het maar door consequent te spreken van ‘zelfdoding’ in plaats van ‘zelfmoord’.
Want het is geen misdaad.