Sinds 2021 vervult Dorpshuis Hart van Spoordonk een belangrijke rol in het dorp. De weg naar een nieuwe bestemming voor de voormalige Bernadettekerk was er een met hobbels, maar inmiddels is het belang van Hart van Spoordonk al vaak gebleken. Het mooiste is misschien nog wel dat het hier om een ‘pur sang’ gemeenschapsinitiatief gaat. Onlangs kreeg het initiatief de prestigieuze Knippenbergprijs, voor de wijze waarop de Spoordonkse gemeenschap een nieuwe invulling gaf aan dit bijzondere Rijksmonument.
door Rens van Ginneken
Bestuursleden van de Stichting Hart van Spoordonk Ad Aben en Leo van Nunen kunnen inmiddels een boek vullen, met de aanloop vanaf ongeveer 2015 tot de daadwerkelijke opening in 2021 en de huidige stand van zaken van het Spoordonkse ‘gemeenschapshuis 3.0’. “Vaak start zoiets met een idee vanuit de lokale overheid, die dan een participatieproces opstart. Bij ons was het echt ‘bottom-up’, zoals dat heet. Een initiatief puur vanuit de bevolking. Dat maakte het pad naar dit punt zeker niet gemakkelijker, maar de gedreven ondersteuning vanuit het dorp maakte dit plan uiteindelijk wel tot een succes”, zo vertelt Aben.
Kansen met sluiting van de kerk
Een korte situatieschets. Sinds mensenheugenis was in Spoordonk al D’n Deel het dorpshuis, maar er waren rond 2015 financiële problemen. Er werd een Werkgroep Hart van Spoordonk in het leven geroepen om een doorstart mogelijk te maken. Al vrij snel waren daar Aben en Van Nunen ook bij betrokken. “Toen in 2019 het bisdom de knoop doorhakte om de Spoordonkse Bernadettekerk aan de eredienst te onttrekken, was dat een schok voor het dorp, maar we zagen na gesprekken met destijds gemeenteraadslid Joep van de Ven (red.: nu wethouder) en pastoor Spijkers al snel kansen voor vestiging van een dorpshart in de kerk”, aldus Van Nunen. “Daarom werd toen de Bernadette Stichting Spoordonk in het leven geroepen, eigenlijk de vastgoedpoot, met als oogmerk behoud en verbouwing van de voormalige kerk. Zij verhuren het gebouw aan de exploitant: Stichting Dorpshuis Hart van Spoordonk.”
Het hele dorp is eigenaar
Aben: “In onze opzet is het hele dorp eigenaar van het dorpshart. Hoezeer de mensen betrokken zijn, blijkt bijvoorbeeld wel uit het feit dat de architect is gekozen door de mensen in het dorp. Bij de aanbestedingen is er zoveel mogelijk gekozen voor ondernemers uit het dorp, met uitzondering van de kelderaanleg en de grondboringen. Van de aannemers vroegen we ook een maatschappelijke bijdrage. De hele verbouwing is redelijk binnen budget gerealiseerd. Die hele insteek met ‘van-voor-met-door het dorp’ zorgde voor een zeer groot draagvlak. Door de ons-kent-ons factor was er een heel andere, veel meer betrokken manier van bouwen, in een sfeer van: we gaan het samen doen.”
Aanbesteding bleef veel te lang liggen
Door een serietje tegenslagen dreigden alle mooie plannen en goede bedoelingen toch nog bijna te stranden. Van Nunen vertelt: “De aanbesteding duurde om allerlei redenen bijna drie jaar lang. In de tussentijd stegen de prijzen natuurlijk. De gemeente heeft daar gelukkig bijgepast. Op 12 september 2019 werd de koopovereenkomst met de parochie getekend, maar toen kregen we al snel corona én de klad in de bouw, maar in mei 2021 konden we ondanks de tegenslagen tóch open. De verkiezingen waren het eerste wat hier plaatsvond.” Aben vult aan: “In feite was de nieuw gebouwde gymzaal al vanaf maart 2021 in gebruik. Het hele proces heeft al met al zo’n acht jaar geduurd, omdat er steeds dingen opschoven. In de tussentijd hebben we een paar wethouders ‘versleten’. Het is dan lastig om mensen zo lang betrokken te houden. Ik had weleens het idee dat we in onze achteruitkijkspiegel keken en niemand meer zagen”, zo vertelt hij met een glimlach.
Gunfactor van de raad
“Nu zijn we weer volop bezig om het draagvlak weer helemaal te herstellen. Dat lukt behoorlijk: we hebben inmiddels zo’n zestig actieve vrijwilligers. We kunnen wel weer nieuw bloed gebruiken in het bestuur overigens en een vrijwilliger die verstand heeft van warmtepompen is er al, of van financiële administratie bijvoorbeeld. Ook het gebruik van de voormalige kerk en de gymzaal loopt goed. We hadden hier vorig jaar bijvoorbeeld een grote expositie van De Hippe Fotoclub waar zo’n tweeduizend mensen op af kwamen, er vind hier linedance plaats en een tijdje terug gaf B-Soul hier een benefietconcert. Dat klonk erg goed, wat ook aangeeft dat de akoestiek hier dik in orde is. Overigens kunnen we er zeker nog ‘klantjes’ bij gebruiken: van gebruikers van de ruimte in de kerk, tot aan kinderfeestjes in de gymzaal. We merken dat de ondersteuning van gemeentebestuur goed en de gunfactor vanuit de gemeenteraad hoog is. Binnenkort komt er zelfs een stevige delegatie kijken. Ze denken goed mee over onvoorziene kosten: dat is ook nodig, want de exploitatie heeft ondanks al het vrijwilligerswerk geen enorme winstmarge natuurlijk.”
Last van het inflatiespook
Een ander ‘dingetje’ is het ‘inflatiespook’, zoals Aben het noemt. “De inflatiecorrectie in het contract met de parochie is fors door de hoge huidige inflatie en voor ons problematisch door de onvoorzien veel hogere rente”. “We hebben de parochie een voorstel gestuurd, waarvan wij denken dat het een redelijk compromis is voor alle partijen, voor de lange termijn. Dat is voor ons wel echt spannend, maar we hopen toch op een goede afloop.”
Hoofdprijs als extra erkenning
In november werd de stichting nog zeer blij verrast met de prestigieuze Knippenbergprijs van Stichting Brabants Heem, waarvoor dertien initiatieven waren aangemeld. Dorpshuis Hart van Spoordonk pakte de hoofdprijs met name voor de wijze van nieuwe invulling van het Rijksmonument Bernadettekerk, echt geïnitieerd door de Spoordonkse bevolking. Ook hoe er werd samengewerkt met bijvoorbeeld de kerk en de gemeente werd geroemd. De prijs bestaat uit 1000 euro en een beeldje. “Voor alle vrijwilligers en kartrekkers van het dorpshart is dit uiteraard een heel mooi hart onder de riem”, besluit Van Nunen.